سلطان کھاروی دی غزل گوئی وچ حقیقت پسندی

سلطان کھاروی پنجابی غزل دے مان یو گ کوی نیں ۔غزل خو ب لکھدے ہن جیہدے وچ سوہنا لہجہ ،سوہنے شبداں دی ورتوں ،قدراں دی ٹٹ بھج،لفظی تے شعری تصویراں موجود نیں۔اوہناں دی غزل گوئی دی وڈی خوبی حیاتی نوں اوس دے اصل روپ وچ بیان کر نا اے۔کیوں جے اوہ حیاتی دیاں اٹل سچائیاں تے حقیقتاں نو ں بھلی بھانت جانو نیں ۔ایس لئی کوتا راہیں ایس نوں بیان کر کے منکھتا نوں سوچن دی دعوت دیندے نیں ۔اوہناں دی اجیہی کوتا وچ اک ترکھی چھبن اے جیہڑی جذبیاں نوں ٹنبدی تے منکھی سوچاں وچ بھرتو پا دیندی اے ۔ آپ نے حیاتی دیاں حقیقتاں نوں جیویں کوتا وچ روپ مان کیتا اے اوس دا اویروا انج اے ۔

دنیا دی سب توں وڈی حقیقت اے کہ منکھ ربی بھیال لئی تھا ں تھاں متھے ٹیک دا اے تے جنگل بیلے وی کھچدا اے ۔پر رب اوس نوں نئیں ملدا ۔اوہ رب نوں تلاش تاں ضرور کر دا اے پر اپنے من نوں دنیا داری تو ں پاک نہیں کر دا ۔بغض تے حسد ورگے سماجک کوجھ من وچوں نہیں کڈھدا۔

ہووے ذہن جے صاف کدورتاں توں واجاں آوندیاں گھڑ دیاں مورتاں توں

اوئے بندیا! رب پچھاننے لئی حسد بغض جنگال وی کھروچنا سی(۱)

جنگل بیلے دا پندھ مکاونا پیندا اے ۔مورتیاں نوں من وچوں کڈھنا پیندا اے ۔کعبے والا تاں من دے اندر وسدا اے ۔

جنگل بیلے بھال مکائو کدھرے اوہ مستور نہیں

مورتیاں  نوں دل وچوں کڈھو کعبے والا دور نہیں

(۲)

منکھی حیاتی وچ وعدے نوں نبھاونا بہت وڈی اہمیت رکھدا اے ۔ایس توں ساہنوں منکھی اخلاقیات دا وی پتہ لگدا اے ۔ایس لئی ساہنوں کسے نال وعدہ کرن تو ں پہلاں سارے حالات تے واقعات نو ں مکھ رکھنا چاہی دا اے ۔جدوں کسے نال وعدہ کر لیا جاوے تاں مڑ اوس نوں نبھاون دا بھرواں جتن کرنا چاہی دا اے ۔کجھ لوک کیول دو جیاں دے کردار دی پرکھ وعدہ دے پورا ہوون یاں نہ ہوون پاروں ای کر دے نیں ۔

وعدہ اوہ کریں جیہڑا نبھ جاوے وعدہ ناں اے توڑ نبھاونے دا

تیرے قول قرار نوں پرکھنا اے کوئی شوق نہیں پھیرے پواونے دا

(۳)

آکھیا جاندا اے کہ انسان اتے ویلا اکو جیہا نہیں رہندا ،کدے اوہدے اُتے عروج ہوندا اے تے کدے زوال نال اوہدا واہ پیندا اے ۔ایہہ انسانی وطیرے دی آزمائش اے ۔

بندے نو آزمائون دے ڈھنگ طریقے نیں

آئوندا جاندا روز عروج زوال رہوے

(۴)

منکھی جیون دا وی ایہو حال اے ۔اوہ دنیا داری وچ کھب کے اپنے آل دوالے ڈھیر شیواں اکھٹیا ں کر لیندا اے ۔اوس کدے وی ایہہ نہیں سوچیا کہ اوہ ایس جگ وچ اک مسافر وانگ آ یا اے ۔

جنت چوں توں دنیا آیا تے دنیا توں قوریں

کدے تیری رہ نہ آئی اوئے جیون بے گھریا

(۵)

منکھ جیون وچ سماج اندر اگھڑ ویں تھاں چاہندا اے ۔ایس لئی او ہ سب کارے کرن لئی تیار رہندا اے ۔کدے کدے اوس دی کیتی کرت سپھل نہیں ہو ندی تے اوہ کیول ناں دا ای سلطان رہ جاندا اے ۔

ناں دے ای سلطان رہے نیں ازلاں دے مزدور

مکی نہ مجبوری تے پھر کیہ منظوری ہوئی

(۶)

ایہو حا ل کرتی دے بالاں دا وی ہوندا اے ،اوہناں نوں تے ڈھڈ بھرن لئی نکی عمرے ای کرت کرنی پے جاندی اے ۔جدوں ایہوں جیسے بال کھیڈن دی عمر وچ کرت کر دے ہن تاں اوہنا ںدی سوچ پکیری ہو جاندی اے تے اوہ کسے وی گل دی تہہ تائیں اپڑ ن دی شکتی رکھن دے مالک ہو جاندے نیں ۔

جہناں بالاں نوں کھیڈان دی بجائے کار کرنی پئے

انہاں دی عقل پختہ سوچ وی باریک ہندی اے

(۷)

اوہ لوک کدے وی حیاتی اندر کامیاب نئیں ہو ندے جو محنت توں عاری ہو ندے نیں ۔ ہڈ حرامی پاروں جدوں اوہ حیاتی وچ ناکام ہوندے نیں تاں الزام اپنے لیکھاں نوں دیندے نیں ۔اوہ ایہہ کدے وی نہیں آ کھدے کہ ایہہ اوہناں دے کم نہ کرن پاروں ہویا اے ۔

لیکھاں تے الزام دھرن دے ہوئے نکرمے عادی

کوئی نہیں کہندا جو ہویا اعمال دی شامت ہو یا

(۸)

دنیا دی ایہہ سب توں وڈی حقیقت اے کہ جو منکھ جگ اندر پیار محبت ونڈ دا اے ۔اوس دا ویر کرودھ کجھ نہیں وگاڑ سکدے ۔ایس لئی کہ اوہ محبت ونڈ دا اے ۔اوس دے من اندر محبت دے ڈیرے نیں ۔اوہ کسے دا ماڑا سوچ ای نہیں سکدا ۔جد اوہ کسے دا ماڑا نہیں سوچے گا تاں کوئی وی اوس بارے ماڑی سوچ نہیں رکھن گے ۔

نفرت ویر کرودھ وگاڑن اوہد اکیہ؟

پیاار محبت نال جو مالا مال رہوے

(۹)

اسلامی اصول اے کہ انصاف کرو ۔بہتا زور ایس گل اتے دتا گیا اے کہ انصاف ہوندا وکھالی دیوے ۔کیوں جے انصاف دی ظاہری حالت نوں ویکھ کئی بھیڑے بندے توبہ کر جاندے نیں ۔

فیر عادل دا چرچا کاہدا؟

چے کر آپ نیاں نہ بولے

(۱۰)

دنیا اندر بہت سارے لوک اسلام دیاں ازلی تے ابدی سچائیاں نوں کیول ایس گلوں مکھ موڑ دے نیں کہ اوہ ایس دھرم دیاں عظیم تعلیمات دی پالنا نہیں کر سکدے ۔اوہناں نوں حضرت بلال ؓ دیاں اکڑواں نوں مکھ رکھنا چاہی دا اے جہناں اوکڑاں نوں جھلیا پر اپنا سچا دھرم نہ چھڈیا ۔

کلمے دے جو منکر چیتے رکھن اوہ

ساڈیاں اکھاں وچ اک شخص بلالؓ رہوے

(۱۱)

بہوں سوہنے انداز وچ حیاتی گزارن دا گر دسدے نیں ۔اوہ انکھی منکھ جو لوڑاں سمے اپنے رب توں وکھ کسے ہور دے در اتے جاندا نہیں ۔دنیا اوس دی قدر کر دی اے تے عزت وی ۔

اوہدی انکھ توں دنیا صدقے

جو ایتھے در در نہیں جاندا

(۱۲)

سماج اندر ساہنوں حیاتی وچ اک دوجے دی کدے نہ کدے لوڑ پے جاندی اے ۔ زندگی وچ کم آون لئی اک دوجے دی ذات اتے بھروسہ ضروری اے ۔اوہ بندہ جیہڑا کسے نال بنا کے نہیں رکھدا ۔ہر اک نال وگاڑی رکھدا اے اوہ اپنے رب نوں کویں منا سکدا اے ۔

جیہڑا لا کے بیلی نال نبھائوندا نہیں

سمجھو اوہنوں رب منائونا آئوندا نہیں

(۱۳)

حیاتی نوں سوکھا بنائون وچ ساڈے بزرگاں دے تجربات ساڈے لئی بہوں لائحے وند ہو ندے نیں ۔پر اج دی نویں پیڑھی ایہناں توں کنی کتراندی اے ۔ساہنوں مت دے کے وڈی حقیقت توں جانو کروا رہے نیں کہ ایہناں دی قدر کرو ۔کیوں جے حیاتی وچ ایہناں دی لوڑ پے سکدی اے ۔

کیوں کترا کے رہندے او جوانو اوئے بزرگاں توں

کتے نہ لوڑ پے جاوے پھر ایسے شے پرانی دی

(۱۴)

منکھ موت تو ںاوس سمے ڈر دا اے جدو ںاوس حیاتی وچ آخرت لئی چنگے کم نہ کیتے ہوون ۔جدوں اوہ آخرت لئی چنگے کم کر لیندا اے تاں اوس نوں موت کو لوں ڈر نہیں لگدا ۔

کدھرے چنگے کمیں ورتوں ساہواں دی کستوری نوں

فر نہ کوئی پچھتاوا ہووے خاکو خاک سمانی تے

(۱۵)

منکھی کامیابی کیول دعاواں پاروں ای ممکن نہیں ۔کامیابی لئی ہتھیں محنت وی کرنی پیندی اے ۔

باگے لگی ہوئی اے اگ چفیرے تے چلو تتلی چل بچاوو اٹھو وی

نال دعا کجھ ہتھیں کرنا پینا جے نہ پے اکھاں رت روا اٹھو وی

(۱۶)

ایسے طرح لوکائی دی حیاتی اوہدوں ای سوکھی ہوندی اے جدوں اوس نوں چنگے حکمران مل جاون ۔ایس پاروں جتھے منکھتا دی انفرادی زندگی سوکھی ہوندی اے اوتھے دھرتی اتے امن و امان وی برقرار رہندا اے ۔

ہووے جے سلطان کوئی چنگا نیت دا

ہون اس جا تے فیر لڑائیاں دنگے نہ

(۱۷)

مکدی گل ایہہ کہ سلطان کھاروی دیاں غزلاں وچ حقیقت نگاری دا پکھ اگھڑواں ملدا اے ۔ایس لئی کہ اوہ منکھتا لئی من اند ر سچا پیار رکھدا اے ۔اوہ اوہناں دی حیاتی نوں سوکھا کرنا چاہندا اے ۔اوہناں شاعری وچ اوہناں گلاں دا ورنر کیتا اے ۔جیہناں دی اہمیت کسے وی سمے گھٹ دی نہیں ۔ہر سماج اپنی ترقی لئی ایہناں نوں پروان کردا اے تے ایہناں دی پالنا کرن دا جتن وی کر دا اے کیوں جے ایہہ گلاں وڈکیاں دے تجربیاں دا نچوڑ ہوندیاں نیں ۔منکھتا دی اصلاح لئی کیتیاں ایہہ گلاں سدا کھاروی ہوراں دیاں غزلاں وچ منکھتا دی آگوائی لئی موجود رہن گئیاں ۔

٭٭٭٭٭٭

حوالہ جات

1۔ہن ،سلطان کھاروی،لاہور،گلشن ادب 6،خیبر پارک سنت نگر ،2021ئ,ص98

2۔ولگن ،سلطان کھاروی،لاہور،گلشن ادب 6،خیبر پارک سنت نگر ،2021ئ,ص86

3۔مہن ،سلطان کھاروی ،ص،99

 4۔ولگن ،سلطان کھاروی ،ص93

5۔کرلاپ ،سلطان کھاروی،ص49

6۔کرلاپ ،سلطان کھاروی،ص76

7۔ولگن ،سلطان کھاروی ،ص 72

8۔اوہو ،ص 84                                       9۔اوہو،ص93

10۔اوہو،ص128                                    11۔اوہو،ص93

12۔اوہو،ص119                                    13۔اوہو،ص 101

14۔اوہو،ص104                                    15۔اوہو،ص20

16۔اوہو،ص42                                       17۔اوہو،ص34

٭٭٭٭٭٭٭