سلطان کھاروی دیاںکافیاں

کجھ و دواناں دے وچار نیں کہ کافی عربی زبان دا لفظ اے جیدے معنی نیں مکمل ، پورا یا کافی ہونا۔ کیوں جے قرآن مجید وچ ربی فرمان اے۔

’’ کفیٰ باللہ شہیدا                               اللہ دی گواہی کافی اے ‘‘ (۱)

’’ کفیٰ باللہ وکیلا                              اللہ کارساز کافی اے ‘‘(۲)

’’قرآن حکیم وچ ایہہ لفظ کافی تے مکمل دے معنی وچ استعمال ہویا اے۔ ایس لئی شاعری دی اجہی صنف نوں کافی آکھیا گیا ہے۔ جہدے وچ اک مکمل مضمون اک مکمل خیال یاں اک مکمل جذبے دا اظہار کیتا گیا سی۔ شاعری دی ایس صنف نوں پڑھ کے یاںسن کے ہور کسے صنف یاں شاعری دے مطالعے یاں سنن دی لوڑ نہیں رہندی ۔ کیوں جے ایہدے راہیں بیان ہون والا مضمون یاں خیال ، ادبی ذوق ، روحانی لوڑاں تھوڑاں تے وجدان دی مکمل حد تک تسکین کر دیندا اے۔ ایسے پاروں شاعری دی ایس صنف نوں کافی آکھیا گیا اے۔‘‘(۳)

کافی تے سنگیت دا آپسی گوہڑا سمبندھ ہے ۔ کافی وچ سنگیت پکھ اگھڑواں ہوندا اے۔ ایس لئی سنگیت توں بنا ں کافی مکمل نہیں ۔جے ایہہ آکھیا جاوے کہ شاہ حسین نے کافی تے سنگیت نوں لازم و ملزوم بنا دتا اے تاں کجھغلط  وی نہ ہووے گا۔ اونہاں اپنیاں کافیاں بارے واضح شبداں وچ لکھ دتا، پئی ایہہ کافی فلاں راگ یاں راگنی وچ گائی جاوے مثال دے طور تے اوہناں نے اپنی ایس کافی نوں راگ جے جے ونتی وچ گاون دی ہدایت کیتی اے۔

متراں دی مجمانی خاطر دل دا لہو چھانی دا

کڈھ کلیجہ کیتم بیرے سو بھی لائق ناہیں تیرے

ہور توفیق ناہیں کجھ میرے پیو کٹورا پانی دا

(۴)

جتھوں تیکر کافی دی بنتر دا سمبند ھ ہے ایہدے واسطے نہ تے کوئی بحر مخصوس اے تے نہ ای شعراں دی تعداد مقرراے۔ اوہ بھانویں بحرلمی ہوے یاں نکی ، مٹھی ہووے یاں تکھی، مٹھی ہووے یاں پھکی۔ کوی اپنے خیالاں نوں کسے وی بحروچ بیان کر دسکدا اے۔ اصل وچ ہوندا انج اے پئی مضمون یاں خیال اپنے نال بحرلے کے آندا اے شاعر شعوری طور یاں ارادی طور تے بحر دی چون نہیں کردا۔ اوہ جس سوچ یاں جذبے نوں بیان کرن دا چاہیوان ہوندا اے۔ پہلاں اوس نوں مناسب لفظاں دا روپ دیندا اے جدوں شبد اک ترتیب وچ آ جاندے نیں تے ہر خامی توں پاک ہوجاندے نیںتے اوہ آپوں اک بحربن جاندے نیں۔ مقصد اے پئیجذبہ یاں سوچ اپنے اظہار لئی لفظ تے بحر آپوں انتخاب کردااے۔ شاعر ایس بارے بہتاگوہ تے فکر نہیں کردا۔

کافی وچ عام طور تے تصوف ، جذبات نگاری، منظر نگاری ، عشق تے حسن ،فطرت تے کائنات، سنگیت تے روانی ورگیاں خوبیاں پائیاں جاندیاں نیں ۔ شاہ حسین توں شروع ہوون والی ایہہ صنف ہن اک سنگھنے رکھ دا روپ دھار چکی اے۔ اجو کے سمے دے کویاں وچوں سلطان کھاروی نے ات سوہنیاں کافیاں لکھیاںنیں۔ اوہناں دی ایس کافی وچ فراق سخراں اتے اپڑیا وکھالی دیندا اے۔ اپنی ذات دی نفی وی بیان کردے نیں۔

اکو تیری مالا جپدی

بیتے کنے سال

یار فراق وصال

تیرے وچ گواچ گیا ہاں

مینوں آپ سنبھال

یار فراق وصال

میری میں تے ہے نہیں کدھرے

اوہو آل دوال

یار فراق وصال(۵)

اوہ توں تے میں دارولامکاون دی گل کردے نیں ۔ درشن پاون لئی زلیخاہار اڈیکدے نیں۔

رولا مکے تیں تے میں دا

جے توں کریں ارادہ ایں دا

سنیا سی توں درشن دیں دا

تانگھ زلیخا ہار وے ماہی

ساون دے دیدار وے ماہی(۶)

سارے پریمیاں دے رانجھن گھر آئے نیں ، پر جاپدا اے کہ میرے لیکھ ہار گئے نیں۔

رتاں رنگ تے پکھو تانگھن

ٰٓٓٓآیا نہیں توں چن الانگھن

پجا اے ہر ہیر دا رانجھن

لیکھ نہ جاون ہار وے ماہی

ساون دے دیدار وے ماہی (۷)

ایہہ سب کچھ عشق پاروں ہویا۔نیناں جدوں محبوب دا روپ دیکھیا تاں اوس نوں سجدہ کیتا۔ من دی جھولی وچ خوشی تے ناامیدی دے پھل ڈگے تے اج وی کئی ہور لوک تیرے روپ نوںپاون دی سدھر رکھدے ہوئے تیرے در دے سوالی نیں۔

نیناں نے سی سجدے نیتے

دل نے سروں اتارے

جھولی ویوچ چنتا پائے

آس امیداں لارے

کئی سوالی رہے کھلوتے

تیرے روپ دوارے

عشق ترے دے وارے جاواں

عشق ترے دے وارے

(۸)

ہیر تے رانجھے دا میل نہیں ہونا۔ کیوں جے کئی کوہاں دی وتھ اے۔ جیویں کونج ڈاروں وچھر گئی ہووے انج ای ہیردا حال ہوگیا اے۔

ہیر دے کولوں

رانجھن وکھ اے

جیویں کونج قطاروں

کوئی ہونی دا

چالا ویکھے

انہونی دے پاروں

آپ سہیڑے ساکاں نوں

کیہ بوہے توں پرتائیے

جانی پیڑ پرایئے اڑیئے

جانی پیڑ پرایئے

(۹)

کوی نے بابا بلھے شاہ وانگوں راج نیتک حالت نوں انج بیان کیتا اے۔

فیر اسمان اچ ہاڑی بیجی

فیر کھڑے اج سارے

لیکھاں نوں ازماون والے

منگ دعاواں ہارے

لٹ پٹی بغداد تے دلی

ڈگے لہور منارے

عشق ترے دے وارے جاواں

عشق ترے دے وارے

حوالہ جات

1۔            القرآن : النساء 79تے 166، یونس 29،الرعد43،بنی اسرائیل 96، الفتح28

2۔            القرآن : النساء 81،132،171، الاحزاب 3،48

3۔            نک سک ، محمد آصف خان، لاہور، پاکستان پنجابی ادبی بورڈ، 1992ئ، ص77

4۔            پنجابی ادبی صنفاں ، اختر جعفر سید ڈاکٹر، لاہور، پبلشرز، ایمپوریم ، 2003، ص97

5۔            واچھر سلطان کھاروی، لاہور ، بزم مولاشاہ اسلام پورہ ، 2000،ص16

6۔            اوہو،ص19                             7۔            اوہو، ص20                            8۔            اوہو،ص23

9۔            اوہو،ص22                             10۔          اوہو،ص24

٭٭٭٭٭٭