واد ی کاغان دیاں ویکھن یوگ جھیلاں

                وادی کاغان نوں جھیلاں دی دھرتی وی آکھیا جا ندا اے ۔ایس وادی وچ کل نوں(۹) وڈیاں چھوٹیاں جھیلاں ہن ۔ہر جھیل اپنی وکھری شناخت تے اہمیت رکھدی اے تے ہر جھیل دے نال کوئی نہ کوئی داستان ضرور موجود اے ۔

                آنسو جھیل

                ایہہ قدرت دا حسین شاہکار جھیل اے جیویں ناں تو ں پتہ لگدا اے ایس دی شکل اتھرو (آنسو)نال ملدی جلدی اے ۔ایتھے اپڑن دے تن راہ نیں ۔پہلا پیدل راہ مہانڈری براستہ بیاڑی آنسو جھیل جاندا اے ۔ایہہ اک لماں راستہ اے ۔دوسرا راہ پیدل کاغان توں آنسوجھیل تک جا ندا اے ۔ایہہ راستہ وی اک لماں راستہ اے ۔تیجا راہ سیف الملوک توں ہوندا ہویا آنسو جھیل تائیں جاندا اے ۔آنسو جھیل توں منور دریا نکلدا ے ۔ایہہ جھیل بہت زیادہ اچیائی اتے ہوون پاروں سارا سال برف نال ڈھکی رہندی اے ۔برف نال ڈھکی ہوون کارن جھیل بہت سوہنی تے باقی جھیلاں نالوں نویکلی جاپدی اے ۔ایس علاقے وچ آبادی نہیں اے ایس لئی سیلانیاںنوں کھان پین دا ساما ن نال رکھنا چاہیدا اے تے نالے گرم کپڑے وی کیوںجے ایتھے موسم دا کوئی اعتبار نہیں اے کسے ویلے وی بدل سکدا اے ۔

                جٹی جھیل

                ناراںتوں 5کلومیٹر دور’’ غملا ‘‘ناں دی ایک تھاں اے ۔ایتھے ایہہ جھیل پہاڑ دے پچھوکڑ وچ اے ۔بہت گھٹ لوکاں نوں ایس بارے جانکاری اے ۔ایس جھیل دا قطر لگ بھگ 500مربع میٹر اے ۔ایہہ چھوٹی جیہی پیالہ نما جھیل بالکل خاموش ہے ۔ایس دا پانی گوہڑا ہرا اے تے ایس دے آل دوالے دے کھیتاں وچ آلو کاشت کیتے جا ندے نیں ۔آ ل دوالے دے پہاڑ ایس جھیل دی سندرتا وچ ہو ر وادھا کر دے نیں ۔

                جھیل سیف الملوک

                جھیل سیف الملوک قدرتی سہپن دا شاہکار نمونہ اے ۔پیالے ورگی ایہہ جھیل سطح سمندر توں 10200فٹ اچی اے ۔ناراں توں ایس دا فاصلہ 8کلو میٹر اے ۔ناراں توں اک کچی سڑک ایس جھیل ول جاندی اے ۔ایس جھیل دے اک پاسے ڈونگھے کھڈے نیں تے دوجے پاسے اچے اچے پہاڑ نیں سڑک کئی تھاواں توں اینی کہ تنگ اے کہ کئی وار جیپ دا پہیہ سڑک توں تھلے ہو جاندا اے ۔موڑ کٹ دے ہوئے کئی وار جیپ نوں اگانہہ پچھانہہ کر نا پیندا اے ۔کئی تھاواں اتے رستے وچ آوون والے گلیشئرا توں وی لنگھنا پیندا اے ۔بہت سیلانی پیدل ای ایتھے اپڑدے نیں ۔ناراں توں ایتھے تک دا پندھ پیدل دو گھنٹیاں وچ مکدا اے ۔ایس توں وکھ اک راہ مہانڈری، منور گلی تے کیچ گلی توں ہوندا ہویاوی ایتھے تک آندا اے ،پر لماں تے اوکڑاں بھریا ہوون کارن بہتے سیلانی ناراں توں ایتھے تک پیدل یاں جیپ راہیں اپڑ دے نیں ۔

                ایہہ جھیل دنیا دی خوبصورت جھیل اے ۔پیالے ورگی جھیل حسن و جمال تے خوبصورتی وچ اپنی مثال آپ اے ۔ایہہ جھیل 1430فٹ لمی تے 440فٹ دے لگ بھگ چوڑی اے ۔ایس دی ڈونگھیائی دا حالے تائیں گویڑ نہیں لایا جا سکیا ۔ایس دے آل دوال سبزہ زار تے برف نال ڈھکیاں ہوئیاںپہاڑاں دیا ں چوٹیاں قدرتی مناظر وچ ہور وادھا کر دیا نیں ۔نیڑے وچھی ہوئی برف دی چٹی چادر ایس دی خوبصورتی نوں دون سوایا کر دی اے ۔ ایہہ نظارہ ویکھ کہ انج محسوس ہو ندا اے کہ حیاتی دے سارے رنگ تے سہپن اکو نال ایتھے آ گئے ہن ۔

                ہوا چلن پاروں ایس دا پانی ہر ویلے رنگ بلدا رہندا اے ۔بھانویں کہ ایس دے کنڈے رات گزارن لئی کوئی ہوٹل نہیں پر سیلانی رات سمے خاص کر چا ننی وچ ایس جھیل دا سہپن د اآنند مانن لئی خیمے لا کے رہندے ہن ۔چن دی چودھویں نوں ایہہ نظارہ ویکھن والا ہو ندا اے ۔ناراں نالا کٹھ ایس جھیل وچوں نکلدا اے جس دا ک وکھرا نظارہ اے ۔

                گرمیاں دیاں رُتے ناران وچ تن تو ں چار مہینیاں تائیں بہت رونق ہوندی اے جوان ،بال ،بڈھے مرد تے زنانیاں حیاتی دی فکراں تو ں مکت ہو کہ خوشی وچ گھمدے پھر دے وکھالی دیندے نیں ۔پہاڑاں دی چپ ،صاف ہوا ،دریائے کنہار دے تیز وگدے پانی دا شور واتا ورن نوں بہوں سوہنا بنا دیندا اے جس وچ سیلانیاں دا پرتن نوں من نہیں کر دا ۔جھیل د احسن ،ماحول ،تنہائی تے چپ اک پر اسرار منظر پیش کر دے ہن ۔

                سیر سپاٹے پکھوں جھیل سیف الملوک وادی کاغان وچ سیر سپاٹے دا نقطہ عروج اے ۔ایس جھیل نال شہزادہ سیف الملوک تے پری بدیع الجمال دی پریت کہانی وی دسی جاندی اے ۔ایس کہانی بارے لوک پریت داستاناں وچ بہر ذکر ملدا اے ۔ایس جھیل دا ماحول ایناں کہ من کھچواں اے کہ کسے وی منکھ دا حسن توں عشق دی وادی اپڑنا آپ مہارے کوئی اچرج گل نہیں ۔

                جھل کھڈ جھیل :

                ناراں توں 50کلومیٹر دی دوری تے جھل کھڈ داگراں واقع اے ۔ جھیل جھک کھڈ ایس تھاں توں اک کلومیٹر دی دوری اُتے اے ۔ ایس جھیل بارے مقامی روایت مشہور اے کہ ایتھے اک دیوانے نے اڈیاں رگڑیاں سن ۔جدوں اوس نے اپنا پیر زمین اپر ماریا تے اوس تھاں توں پانی نکلنا شروع ہو یا تے فیر اوتھے اک جھیل بن گئی ۔

                جھیل جھل کھڈ اک سوہنی جھیل اے ۔ایس دا پانی گوڑھے نیلے رنگ دا اے ۔ہوا چلن نال جدوں جھیل دے پانی اندر لہراں پیدا ہوندیاں نیں تاں اک نہ بھلن والا منظر ویکھن نوں ملدا اے ۔ایس دے کنڈے سبزے نال بھرے ہوئے نیں تے ایس دے پانی وچ لال رنگ دے کنول تر دے رہندے نیں ۔ایس گراںوچ لوک زیادہ مال ڈنگر پال دے نیںتے گرمیاں وچ کجھ زمین واہی وی کر دے نیں ،کیوںجے آوا جائی دے سادھن بہتے نہیں۔ ایس لئی مقامی لوک دودھ تے مکھن دی ورتوں بہت زیادہ کر دے نیں ۔ایتھے بنایا جاون والا مکھن اپنے سواد پاروں پورے علاقے وچ اہمیت رکھدا اے ۔

                ایس جھیل توں اک کچی سڑک نوری ٹاپ تک جاندی اے جو ایس تھاں توں 20کلومیٹر دی وتھ اتے اے ۔نوری ٹاپ سطح سمندر توں 13200فٹ اچا اے ۔

                جھیل دودی پت سر :

                دنیا دی ایہہ خوبصورت جھیل سطح سمندر توں 11500 فٹ اُچی اے ۔بالا کوٹ توں ایس دا فاصلہ 145کلومیٹر ،ناراں توں 60کلو میٹر تے بیسر توں 13کلومیٹر اے ۔ ’’پت سر ‘‘ہندکو زبان وچ پانی دے ٹکڑے نوں آ کھیا جا ندا ے ۔دودی دے معنی سفیدی دے نیں دودی پت سر توں مراد ’’چٹے پانی دی جھیل‘‘ ۔ایہہ جھیل پیالے دی شکل ورگی اے ۔ایس وچ پانی ویکھن وچ انج جاپدا اے جیویں پیالے وچ دودھ ہووے ۔ ایس دا پانی ہوا دیاں لہراں نال اپنا رنگ بد لدا وکھالی دیندا اے ۔بیسر توں ایتھے تک دا فاصلہ پنج گھنٹے وچ مکدا ے ۔اچیائی اتے ہوون پاروں سیال رت جھیل برف نال ڈھکی رہندی اے ۔گرمی رت وچ ایس دا سہپن اچ ٹیسی اتے ہوندا اے ۔ایس جھیل داواتا ورن بہوں پرسکون تے من نوں ٹھنڈ پاون والا ہے ۔ایس جھیل دے آل دوالے پرستان دا منظر وکھالی دیندا اے ۔پانی وچ برف والے پہاڑاں دا پرچھانواں اک نہ بھلن والا ماحول بنا دیندا اے ۔آل دوالے دی زمین سبزے تے پھلاں نال بھری ہوئی اے ۔سیلانی ایس خوبصورتی نوں اکھ بھر کے نئیں ویکھ سکدا۔قدرت دے شاہکار تے سوہنے منظر ویکھ کے انسانی عقل حیران رہ جاندی اے ۔خاموش جھیل دے آل دوالے پہاڑاں اتے شام دا منظر بہوں خوبصورت ہو ندا اے ۔دوبدے سورج دیاں روپیلی کرناں پہاڑاں اتے جمی برف نوں تھوڑے چر لئی سنہرا کر دیندیاں نیں ۔ایس توں پچھوں دور دور تائیں اک ڈونگھی چپ اتر دی اے تے کائنات دی ہر شے گواچی گواچی جاپدی اے ۔جھیل دی پرسکون سطح اُتے ہنیرے دا راج شروع ہو ندا اے تے فیر ویکھدے ویکھدے جھیل دا پانی اکھوں اوہلے ہو جاندا اے ۔جیویں رات ڈونگھی ہوندی اے ڈڈواں ،جھینگر تے ٹدیاں دیاں واجاں رات دی چپ نوںتوڑ دیاں ہو ئیاں سنائی دیندیاں ہن ۔ٹھنڈ بہت ودھ جا ندی اے ۔جے کر چن کسے پہاڑ دے پچھوکڑ وچوں نکل کے سامنے آ جاوے تاں نظارہ ہو ر سوہنا ہو جاندا اے ایہہ علاقہ گراں تو ں ہٹ کے ہے تے غیر آباد وی۔ ایس لئی ایتھے رہن دا کوئی پربندھ نہیںتے نہ ای کھان پین دی کوئی سہولت ایس لئی سیلانی عام طور تے کھان پین دا سامان نال لے کے جاندے نیں تے شاموں پہلاں پر ت آندے نیں ۔ایس جھیل سوادی ٹرائوٹ مچھی وڈی ماترا وچ موجود اے ۔کجھ مقامی لوک شکار کر کے نیڑے دے گراں وچ ویچ کے اپنی روزی روٹی ٹور دے نیں ۔

                جھیل لولو سر:

                دنیا دی پر اسرار ایہہ جھیل سطح سمندر توں 11200فٹ دی اچیائی اُتے واقع اے بڑاوئی توں ایس دا فاصلہ 19کلومیٹر ،ناراں توں52 کلومیٹر تے بالا کوٹ توں 138 کلومیٹر اے ۔’’لولو‘‘ہند کو زبان دا شبد اے تے ہند کو لغت وچ ایس دے معنے ’’لمی چیز ‘‘‘دے نیں تے سر ’’تالاب ‘‘یاں جھیل نوں آکھدے نیں ۔ایس علاقے دی سب توں لمی تے وڈی جھیل اے ۔جو ہلالی شکل وچ اے ۔ایہہ لگ بھگ 2کلومیٹر لمی تے 150فٹ ڈونگھی اے ۔ ایس دا پانی کالے رنگ دا اے ۔جس وچ طلسماتی کھچ ہے ۔آکھیا جاندا اے کہ اکبر بادشاہ دی اک انھی دھی نے ایس جھیل وچ نہا تا سی تے اوس دیاں اکھیاں دی جوت پرت آئی سی ۔ پاکستان وچ ایہہ جھیل اپنی شکل (لالی )وچ اک علامتی حیثیت رکھدی اے ۔ ایس جھیل توں دریائے کنہار دا سفر شروع ہو ندا اے ۔

                ایس جھیل دے آل دوالے کالے پانی پاروں اک عجیب جئی اداسی دا راج رہنداے ۔اتوں حیرانی والی گل ایہہ کہ مقامی لوکاں نے ایس جھیل نال پریاں تے دیو زادیاں دیاں کہانیاں جوڑیاں ہویا ں نیں ۔جس پاروں واتا ورن ودھیرے ڈر والا بن جا ندا اے ۔ اداسی ویرانی تے افسردی پاروں ایتھے کیول سیلانی کجھ چر لئی آندے نیں تے ایتھوں چھیتی پرت جاندے نیں ایس دے آل دوالے رچھ ،ہرن ،مرغ زریں تے بلبل پائے جاندے نیں ایتھے اک پودا ’’چاہو ‘‘ناں دا ملدا اے ۔آکھیا جاندا اے کہ جے انسان اوس نوں سنگھ لوے تاں اوسے سمے بے ہوش ہو جاندا اے ۔ایس پودے دی خوشبو پورے واتا ورن وچ رلی ہوئی اے جس پاروں سیلانیاں اتے غنودگی دی حالت رہندی اے ۔

٭٭٭٭٭٭

حوالہ جات

                ایس باب دا سارا مواد درج ذیل لکھتاں توں لیا گیا اے ۔

(1)وادی کا غان ،سعید احمد سعید ،بالا کوٹ ،فرینڈز بکس ،1995ء ص56

(2)محمد فیاض عزیز ،جھیلوں کی سرزمین واد ی کاغان ،لاہور :مکتبہ جمال ،ص48تا 72

(3)منصف خاں سحاب ،وادی کاغان ،لاہور ،مکتبہ جمال ،2011ء ،ص 79تا 83

٭٭٭٭٭٭٭