ارشادؔ ڈیروی دی شاعری وچ سراپا نگاری

رومانوی شاعری دی اہمیت اوس وچ ہوئی سراپا نگاری اتے منحصر ہو ندی اے ۔عمدہ سراپا نگاری پڑھن والے دے ذہن اتے انج سوار ہو جا  ندی اے جیویں کوئی زندہ آدمی اکھاں سامنے ہووے ۔عام طور تے شاعری دیاں بہت ساریاں گلاں پڑھن والا بھلا دیندا اے پر سراپا نگاری راہیں کوی لوک جوکسے دی مورت تراش دے نیں اوہ ہمیشہ یاد رہندی اے ۔ڈاکٹر احسن فاروقی ایس بارے لکدے نیں :

’’کردار کو زندگی بخشنے کے سلسلے میں یہ ضروری ہے کہ شاعر سراپا نگاری کا سہارا لیتے ہوئے کردار کی تخلیق کرے ۔کسی مؤرخ کی طرح اسے کردار کی بابت ضروری حالات کا بیان کر دینا ہی کا فی نہیں ہے بلکہ اسے ان سب حالات کو جمع کر کے اپنی قوت تخیل کے ذریعے ان میں ایک نئی روح پھونک دینا ہے ۔‘‘(۱)

کردار دو طرح دے ہوندے نیں ۔پہلا سادہ کردار تے دوجا مکمل کردار ۔سادہ کردار اوہ ہوندے نیں ۔جہناں نوں عام نمونے یا خاکے وی آکھیا جاندا اے ۔ایس قسم دے کردار اک خاص خیال دے تحت لکھے جاندے نیں یعنی انساناں والیاں صفتاں وچوں اک صفت ایہناں وچ پائی جاندی اے ۔مکمل کردار اوہ کردار ہوندے نیں جنہاں وچ انسانا ں والیاں بہت صفتاں پائیاں جاندیاں ہوون ۔ایس دے نال نا ل انفرادی صفتاں وی موجود ہو ندیاں نیں ۔جدوں ایہہ گل ارشادؔ ڈیروی دی شاعری اتے لاگو کر دے آ ں تا ں ساہنوں اوہناں دی فنی تے فکری عظمت دا قائل ہونا پیندا اے کیوں جے اوہناں نے اپنے محبوب دی سراپا نگاری انج کیتی اے کہ پرھن والا نہ صرف محبوب دے حسن و جمال وچ گواچ جاندا اے ۔سگوں اوس نوں ارشادؔ ہواراں دے روپ وچ اپنا محبوب وکھالی دیندا اے ۔اوہناں اپنے محبوب دا سراپا بیان کر کے اوہنوں امر کر دتا اے ۔آپ دی سراپا نگاری پاروں محبوب جگ وچ نویکلا وکھالی دیندا اے ۔اوہ سہل، ملوک تے حدوں ودھ کے سوہنا اے ۔لازوال حسن دا مالک محبوب رانجھے وانگو ں حسن بے مثال تے لازوال اے ۔انج اسیں ویکھدے آں کہ ارشاد ہوراں دا محبوب اک جیوندہ جاگدا،ساہ لیندا تے ٹر دا پھر دا کردار اے آکھدے نیں کہ اے میرے محبوب تینوں رب نیں رج کے حسن د ی دات بخشی ہے اسیں حسن دی خیرات لین لئی تیرے در اتے آئے ہاں سانوں جھڑکا ں نہ ڈے۔

تیکوں رب حسن بخشا ہے سنْہپ داتوں خزانہ ہئیں

اساں در آئے سوالی ہیں نہ جھڑکاں ڈٖیو فقیریں کوں

(۲)

تیرا حُسن چن وانگوں روشن اے ۔میں وی چکور وانگ قربان ہوون لئی تیرے کول آ گیا ہاں ۔توں سیفل ملوک رات دی رانی ایں ۔

چن کوں دیکھ چکور الر دے چرک سوہل نی ڈہسدا

بی ہک رات دی رانی وی ہے پھنڈ دیں انگ نہ ماوے

(۳)

میری روح وچ میرے محبوب دی خوشبو رچی ہوئی اے ایس دے ہوندیاں ہویاں کسے گلاب دی کہیں لوڑ نہیں ۔میرے محبوب دے رخسار بہوں سرخ ہن ۔ایس لئی کسے سرخ گلاب دی کوئی لوڑ نہیں ۔

ساڈٖے روح وچ تیڈٖی خشبو ہے کہیں پھُل نسرینؔ دی لوڑ نہیں

تیڈٖا رخ رخسار جو نرگس ہے کہیں سرخ گلاب کوں کیا جٖانْوں

(۴)

محبوب دا چہرہ پھل گلاب تے رخسار رسیلے پھل وانگ نیں ۔

تیڈٖا چہرہ پھل گلاب دا ہے

رخسار رسیلے پھل وانگوں

(۵)

نورانی چہرے والے دے سر اتے چُنی بہوں سج دی ہئے ۔اوس دیاں زلفاں دھرتی اتے چھاں کریندیاں ہن

تیڈٖا چہرہ نورانی ہے تیڈٖے سر تے چنی سچ دی

تیڈٖیاں زلفاں وی چھا ویندن  ایں چن دی پاک دھرتی تیں

(۶)

جدوں میرے محبوب نوں کسے پاندھی دی گزرن دی سوہ ملدی ہئے تاں اوہ اپنیاں زلفاں کھلار کے تے اکھیں کجل پا ء کے راہ وچ بہندا ہئے تے پاندھی نوں اکھیں نال قتل کر کے لٹ لیندا ہئے ۔

خبر پووے کہیں راہی دی جو ایں جاتوں گزر دا ہے

ٹھہا زلفاں پا اکھیں وچ کجل دی دھار لٹ گھِندن

(۷)

اے میرے محبوب تیرے نین شراب دے کٹورے ہن ۔میں مدت توں پیاسہ ہاں مینوں وی بھر کے پیالہ پلا۔

نین ہن مئے دے کٹورے توں مکمل ہئیں شراب

میں وی ہاں پیاسہ مدت دا ساقیا بھر کے پلا

(۸)

تیرے نین مستی دے پیالے ہن تے تیری جوانی مکمل شراب ۔میں شراب دا پیالہ نئیں منگدا مینوں صرف ذائقہ چکھا ۔

تیڈے نین مستی دے ساغر سڈٖیندن جوانی تیڈ ی ہک مکمل شراب اے

نمہیں منگدا ساغر نہ ساغر دی لوڑھ فقط ذائقے جوگی چکھا آپ جانی

(۹)

محبوب دے نیناں دے سامنے میرے نین کجھ وی نئیں ۔اوہدے نیناں دی خوبصورتی یارو ساغر سڈینڈن ہن ۔

ڈٖو نیناں دی جنگ تھی پئی ہے نین بنْیے مقتل ہن

اوندے نین سڈیندن ساغر ساڈٖے نین جنازے

(۱۰)

جدوں محبوب زلفاں کھول دا اے تاں فضا وچ خوشبو رل جاندی اے ۔

خوشبو وت مہکاندی پئی اے

زلف اوندی دے ول کوں گٖولوں

(۱۱)

میرے محبوب دا چہرہ چن وانگ اے جے اوس نوں چو دھویں دا چن کہہ لیا جاوے تاں کجھ غلط نہ ہووے گا۔

ہے چندر اوندا چہرہ تے او چوڈٖی دا چندر اے

ارشادؔ میڈٖی زندگی دا ارمان نظر دے

(۱۲)

اے میرے محبوب تیرے ابرو تیر تے رخسار خنجر وانگ ہن ۔زلفاں زنجیر تے اکھیں قید خانہ ہن ۔تیری ہر ادا قاتل اے تے تیرا نخرا تلوار وانگ اے ۔

ہن تیر تیڈٖے ابرو رخسار تیڈے خنجر

زنجیر تیڈیاں زلفاں زندان تیڈٖیاں اکھیں

قاتل ہے ادا تیڈٖی تلوار تیڈٖا نخرا

مستگ ہے تیڈٖی مقتل گستان تیڈٖیاں اکھیں

(۱۳)

مک دی گل ایہہ کہ ارشاد ڈیروی نے سراپا نگاری کر دے ویلے اوکھے شبداں دی ورتوں بالکل نہیں کیتی ۔اوہناں نے سراپا بیان کر ن ویلے اجیہے شبداں دی ورتوں جس نال کسے وی پاتر دی ظاہری خوبصورتی دے نال باطنی حسن وی سامنے آ جاندا اے ۔ایہہ بہوں وڈی خوبی اے ۔

٭٭٭٭٭٭٭٭

حوالہ جات

(۱)احسن قاروی ،ڈاکٹر،ناول کیا ہے ؟کراچی:الکتساب باغ روڈ 1965،ص27

(۲)ریت سفر ،ارشاد ڈیروی ،ڈیرہ غازی خان:جوئیہ پریس ،1989,ص13

(۳)اوہو،ص17

(۴)روگ ،ارشاد ڈیروی ،ڈیرہ غازی خان ،حماد پرنٹنگ پریس بلاک نمبر 46،1994, ص122

(۵)ریت سفر،ص 23                                              (۶)اوہو،ص 31                      (۷)روگ،ارشاد ڈیروی،ص63

(۸)ریت سفر ،ارشاد ڈیروی ،ص35       (۹)اوہو،ص 27

(۱۰)خواب ،ارشاد ڈیروی ،ڈیرہ غازی خان،حماد پرنٹنگ پریس بلاک 46،1992،ص30

(۱۱) ریت سفر ،ارشاد ڈیروی ،ص26                   (۱۲)اوہو،ص28     (۱۳)اوہو۔ص 22

٭٭٭٭٭٭٭٭