ارشاد ڈیروی دی نظم گوئی

نظم توں مراد شعراں دا اوہ مجموعہ اے جیہدے وچ کوئی اک مرکزی خیال ہو ندا اے ۔بہت سارے شعر ہوون دی صور ت وچ خیال دی درجہ بہ درجہ بڑھوتری طاہر کرن خاطر شعراں نوں وکھو وکھ حصیاں وچ ونڈ لیا جاندا اے ۔تاں جے نظم دے معنی تے مفہوم واضح ہو سکے۔نظم وچ اک خیال یا تصور نوں موضوع بنا یا جا ندا اے تے نظم وچ شعراں دی کوئی گنتی کوئی حد مقرر نہیں ہو ندی ۔صرف خیال دے تسلسل نوں مکھ رکھیا جاندا اے ۔

خیال وانگوں نظم لئی سرنانویں دی وی کوئی قید نہیں ۔ایہدے وچ کسے وی موضوع اتے خیالاں دا اظہار کتا جاسکدا اے ۔بھانویں اور سرنانواں تاریخی ہو وے یاںجغرافیائی ،دینی ہو وے یاں دنیاوی ،تہذیبی ہووے یاں ثقافتی ،معاشی ہووے یا ںمعاشرتی ،سیاسی ہووے یاں مذہبی ،            قومی ہووے یا ںانقلابی ،نواں ہووے یا ںپرانا،علمی ہووے یاں ادبی ہر سرنانویں تے دنیا دے ہر معاملے زندگی دے ہر مسئلے تے کائنات دے ہر پکھ بارے نظم لکھی جاسکدی اے ۔

سرنانویں وانگوں ایس لئی کسے خاص ہئیت دی وی پابندی ضروری نہیں ۔جیویں نظم لئی کسے وی موضوع نوں چنیا جا سکدا اے ایسے طرح ایہدے واسطے کوئی ہئیت اختیار کیتی جا سکدی اے ۔ اے بھانویں روایتی طور تے نظم دیاں کجھ خاص خاص قسماں واسطے کجھ خاص ہئیتاں مخصوص نیں ۔ عام طور تے نظم واسطے کوئی خاص ہئیت مقرر نہیں کیتی گئی ۔

ارشاد ڈیروی ہوراں دا شمار اچی پدھر دے نظم لکھن والے شاعراں وچ ہو ندااے ۔بھانویں کہ آپ دا نظماں دا کوئی مجموعہ شائع نہیں ہویا پر ہن تائیں آپ چھپن والیاں ساریاں کتاباں وچ نظماں موجود نیں۔خیال پکھوں آپ دیاں نظماں دا تعلق حیاتی تے سماج دے وکھو وکھ پکھا ںنال اے ۔ کجھ دا ذکر کیتا جاندا اے ۔

انسانی زندگی وچ رومان دی اپنی اک تھاں ہو ندی اے ۔لوک آکھدے نیں کی ایس پاروں جتھے انسانی زندگی وچ رنگا رنگی آندی اے اوتھے انسانی مزاج پختہ ہو ندا اے ارشاد ڈیروی ہوری آکھدے نیں کہ اے میرے محبوب تیرا پیار میری زندگی اے ۔میرے من اندر کدے ایہہ گل نہیں آئی کہ تینوں بھل جاواں ۔جتھے توں پیر رکھیں میں اوتھے سجدے کر ساں ۔

تیڈٖا پیار جانی میڈٖی زندگی ہے

مَیں تیکوں بھلانواں میڈٖا ہاں نئیں تھیندا

تیڈٖے ہر قدم تے ہوون میڈٖے سجدے

میں سجدے چکُانواں میڈٖا ہاں نئیں تھیندا

(۱)

اے میرے محبوب میرا بدن نازک ہئے ۔ایس نوں سوچ دے پتھر مار کے برباد نہ کر ۔ میرے نیڑے رہ۔

شیشے وانگوں جسم اساڈٖا

سوچ کے پتھر مار وے سانول

رہے پو توں اُروار وے سانول

چھوڑ کے نہ ونحٖ پار وے سانول

(۲)

شالا تیری معصوم زندگی اتے کوئی حرف نہ آوے اساں اداسی وچ زندگی گزار لواں گے ۔

تیڈٖی معصوم زندگی تے شالا کوئی حرف نہ آوے

اساکوں مونجھ ہوندی ہے تاں سوہنْاں یار ہووے پئی

(۳)

اے محبوب توں ان گنت صفتاں دا مالک ایں ۔میرے کول شبد نئیں جو تیری تعریف کر سکاں۔ توں آپ ای دس تیری تعریف کیویں کراں۔

جے بت سمجھا تاں کافر ہاں تھیواں مشرک جٖانْ خدا آکھاں

تیڈٖی شان دے قابل صفتاں نہیں توں آپ ڈٖسا تیکوں کیا آکھاں

(۴)

میں تیرے بغیر کلی نہیں رہ سکدی ،میری گل دا اعتبار کر تیرے باجھ میرا کوئی غم خوار نہیں ۔

نہ ونحٖ توں یار وے سانول میں کلہی رہ نہیں سگٖدی

کر گھن اعتبار وے سانول میں کلہی رہ نہیں سگٖدی

ایں وصل دی وسدی دھرتی تے تَیں بٖاجھ اتھاں مَیں کوجھی دا

نہیں کوئی غم خوار وے سانول میں کلہی رہ نہیں سگٖدی

(۵)

میں بس اوس ویلے بے بس ہو جاندی آں جدوں تیری یاد مینوں اپنے کلاوے وچ لیندی اے ۔میں تیرے کول مرہم لون آندی ہاں۔

ایں ہنج دا مرہم گولنْ تئیں تھی ویندے درد سوا آکھاں

(۶)

میرا محبوب بہوں سوہنا اے ۔میں اپنے محبوب دا چہرا حجر اسود سمجھ کے چمدا ہاں ۔

حجرِ اسود سمجھ کے چمداں

اے تیڈٖے رخسار وے سانول

(۷)

سچ دا رتبہ بلند تھیندا ہئے ۔میرا محبوب وی بہوں سچا ہئے ۔

سچ سوچیں دا اچا شملہ

سچی سچ سرکار وے سانول

(۸)

میرے محبوب دا حسن بہوں قاتل اے ۔ایس دے ابرو کمان تے اکھیں تلواروانگ نیں ۔ اوہ شان و شوکت والا ے ۔میں اوس دے قدمیں کوں خاک شفا آہدا ہاں۔

تیڈٖا حسن سراپا قاتل ہے تیڈٖے نیناں دی جنگ وکھری

تیڈٖے ابرو تیر کمانْ مثل تلوار دے وانگ ادا آکھاں

توں مبع شان شرافت دا توں بھیم بھرم کل عالم دا

تیڈٖے نقش قدم دی مٹی کوں ارشاد میں شفا آکھاں

(۹)

موجودہ زمانے دے حالات اتے وی آپ دی گہری نظر ہے ۔آکھدے نیں کہ دھن دی کانی ونڈ پاروں نویں پڑھی ڈگریاں لے کے وی بے روزگار وکھالی دیندے نیں اے تے لوکائی دا جیون ڈاڈھا اوکھا تھی گیا ہئے ۔حالت ایتھوں تائیں اپڑ گئی اے کہ عید جو خوشیاں والا ڈیہار ہونداہئے اوں ڈینہہ وی غریبیں دے بال بکھیں راہندے ہن ۔

نویں نسلیں دے چہرے تے ڈٖہندی غم دے غازے  توں

ایم اے کر کے ہیلپر ہیں جو ساڈٖے کر اندازے توں

اپنْی ہک کرسی دی خاطر بٖہندی کل دروازے توں

ساڈٖے سئیں فٹ پاتھ ڈٖیکھیں رُلد روز جنازے توں

رب دا ناں ہئی دولت وند آ ہاں نہ ڈٖال غریبیں دے

عید دے ڈٖینہہ وی بکھے راہندن اکثر بٖال غریبیں دے

(۱۰)

سیاسی صورت دا تجزیہ کر دے ہوئے آکھدے نیں کہ لیڈراں نوں قوم دی حالت سدھارن دا کوئی خیال نہیں ۔اوہ دیس نال غداری کر کے پیسہ کما رہے نیں ۔اوہ ووٹاں لین ویلے غریب لوکاںدے دکھاں نوں مکاون دا نعرہ لاندے ہن پر بعد وچوں اوہناں دا حال نہیں پچھدے ۔

میرے ہتھ تے رنگ مہندی دا قاتل کون سنجٖانْے احٖ

حسن کوں چھو ڑکے نہ حق تھی گٖیوں کیا تھئے اﷲ جٖانْے احٖ

اندھی نگری گونگے حاکم ملاں تھئے ہن کانْے احٖ

جیہڑھے کل ہن نعرہ لیندے ہئیں بھئیوال غریبیں دے

عید دے ڈٖینہہ وی بکھے راہندن اکثر بٖال غریبیں دے

(۱۱)

ارشاد ڈیروی ہوراں دا وسیب دا نقشہ کھچن دا اپنا نویکلا ڈھنگ ہئے ۔پنجابن مٹیار دا نقشہ کھچدے ہوئے آکھدے نیںکہ شرم و حیا دی چادر سر اتے لیندی اے جس پاروں اوس نوں نظر نہیں لگدی ۔

شرم و حیا دی چادر سر تے ٹھہا کے رکھدیں

بکل ولا کے رکھدیں چہرہ لکا کے رکھدیں

سکھ دی سبینْ لا کے دھنولا جٖواکے رکھدیں

لگٖن نہ غیر نظراں دیداں چکا کے رکھدیں

ٹنگریں تے ٹنگ کھڑیندی مٹی مدھانْی جٖٹی

سوہنْاں وسیب تیڈٖا سُگھڑ سیانْی جٖٹی

(۱۲)

اک ہور تھاں جٖٹی دی مورت کشی انج کر دے نیں ۔

تارے فلک دی زینت تاریں دی ذات توں ہیں

عیدیں دا چندر توں ہیں شب برات توں ہیں

نیناں دی پیاس کیتے آب حیات توں ہیں

کربل جیکر اساں ہیں نہر فرات توں ہیں

وعدے وفا دی ریت اچ ہیں بٖہوں پرانی جٖٹی

سوہنْاں وسیب تیڈٖا سُگھڑ سیانْی جٖٹی

(۱۳)

عربی زبان دے لفظاں کوں اشعار وچ انج استعمال کریندے ہن کہ کسے قسم دی مشکل نہیں تھیندی ۔مثال ملاحظہ ہووے:

تیڈٖا وعدہ ہے لا تقنیٰ طو کیتے قول نبھا سگٖدیں

توں بے شک سُپر طاقت ہیں ہر کہیں دے پاندر سگٖدیں

جے چاہویں تاں اک جھمکنْ وچ میکوں نکھڑیا یار ملا سگٖدیں

جیویں پہلے وسدا پیا ہامی اویں کر آباد ولا سگٖدیں

کل عید ہے تیڈٖی دھرتی تے میڈٖے گھر ویران دو ڈٖیکھیں چا

میڈٖے عیبیں دو نہ دید کریں توں اپنْی شان دو ڈٖیکھیں چا

(۱۴)

آپ دی لکھی خوبصورت دعا اتے ایس مضمون دا ختتام کر دا ہاں ۔

ہئی واسطہ اوندی عظمت دا جیندی شان دی قسماں چیندا ہئیں

جیدے پاک حسنینؑ تے غازیؑ جھئیں نگران دیاں قسماں چیندا ہئیں

جیندے ورتے جھاڑو ڈٖینڈے ہوئے دربان دیاں قسماں چیندا ہئیں

جیندے بوذرؓ، قنبرؓ، میثمؓ تے سلمانؓ دیاں قسماں چیندا ہئیں

ہوں پاک حبیب دے صدقے وچ ارشاد دی جھوک آباد چا کر

کر صاف خطائیں عاصی دیاں میکوں دردیں توں آزاد چا کر

(۱۵)

٭٭٭٭٭٭٭

حوالہ جات

(۱)ریت سفر،ارشاد ڈیروی ،ڈایرہ غازی خان ،جوئیہ پریس ،1989,ص37

(۲)روگ،ارشاد ڈیروی ،ڈیرہ غازی خان۔ھماد پرنٹنگ ایجنسی بلاک 46،1994، ص50

(۳)اوہو،ص51                                       (۴)اوہو،ص52

(۵)اوہو،ص54                                                       (۶)اوہو،ص52

(۷)اوہو،ص50                                       (۸)اوہو،ص50

(۹)اوہو،ص53                                                       (۱۰)اوہو،س55

(۱۱)اوہو،ص56                                                     (۱۲)اوہو،ص 65

(۱۳)اوہو،ص66                                     (۱۴)اوہو،ص 34

(۱۵)اوہو،ص45

٭٭٭٭٭٭٭